Jedynym obszarem, na którym pozostał w XIX wieku – było Podlasie. Ta z pozoru spokojna koegzystencja zakończyła się w roku 1875. Po powstaniu styczniowym represje pierwotnie zastosowano wobec tych, którzy walczyli za wolność kraju. Zaborca rosyjski przypomniał sobie o grupie ludności, którą można teoretycznie łatwo poddać rusyfikacji, byli to unici. Pierwsze represje, jakie dotknęły unitów, są najbardziej znane i jakby najbardziej symboliczne, to ofiara jaką złożyli w Pratulinie i Drelowie. Był to jednak początek zmagań w obronie wiary ojców. Represje trwały aż 40 lat. Poddani nim unici trwali przy wierze przodków mimo, że ich Kościół w Rosji nie istniał. Represje objęły wszystkich od najmłodszych, bo przecież nie można ich było chrzcić, po starszych , których nie można było pochować. Jaki skutek odniosło nawracanie nahajką, przez prawosławną Rosję? Zgoła odmienny niż się spodziewano. W roku 1905 na mocy ukazu carskiego dano unitom możliwość wyboru między katolicyzmem a prawosławiem (kościół unicki formalnie nie istniał). Znaczna większość wybrała katolicyzm, a zarazem polskość. Epilogiem tego może być fakt, że gdy legioniści Piłsudskiego wkroczyli na Podlasie, zdumieni byli tym, że na krańcach Królestwa zostali określeni jako „nasi”.