Z ręcznikiem od ślubu po śmierć

Biała Podlaska i Bielsk Podlaski są podobne nie tylko w nazwach, znacznie więcej zbieżności można dopatrzyć się w przejawach lokalnej kultury. Z tego powodu Muzeum Południowego Podlasia zaprosiło autorów albumu „Ręcznik ludowy z okolic Bielska Podlaskiego – ha i koronka”. Spotkanie ze sztuką ludową połączone z prelekcją obyło się w bialskim muzeum 22 lutego.

Muzeum w Bielsku Podlaskim zrealizowało projekt współfinansowany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, dotyczący ręcznika ludowego: technik tkackich, zdobnictwa i wzornictwa. Muzealnicy wspólnie z pracownikami poznańskiego Instytutu Etnologii odwiedzili mieszkańców 21 wsi, zbierając informacje dotyczące tego właśnie przedmiotu. Wynikiem ich pracy była nie tylko wystawa oraz album, ale i uzyskanie obszernej wiedzy, którą podzieliły się z bialczanami Alina Dębowska i Katarzyna Sołub z muzeum w Bielsku Podlaskim.

Ręcznik nie tylko do wycierania rąk

Ręcznik na przełomie XIX i XX wieku była to najbardziej znana forma tkaniny ludowej z wschodniej Polski. Wykonany był z lnu, przeciwległe końce zdobiły hafty płaskie, a zakończenie obszyte wydzierganą na szydełku koronką lub frędzlami. Wyha owany wzór zawierał motywy kwiatów, ptaków, owoców i figur geometrycznych.

Chociaż obowiązywał kanon zdobniczy, to każda gospodyni starała się nie kopiować wzorów, ale je przetwarzać tak, aby nadać swoim wyrobom niepowtarzalny charakter. Każda dziewczyna, która przygotowywała się do zamążpójścia, przygotowywało sobie komplet takich ręczników. Najciekawsze było przeznaczenie wyha- owanego skrawka płótna. Ręcznik służył mieszkańcom wsi każdego dnia nie tylko do wycierania rąk, ale też do owijania chleba i przy wyrobie przetworów mlecznych.

Najpiękniejsze płótno zdobiło w domu święte obrazy, a u wyznawców prawosławia – ikony. Bez niego nie mogły odbyć się ważne wydarzenia i uroczystości. Podczas zaślubin drużba był przepasany lnianym ręcznikiem, a młoda para stojąc na nim wypowiadała sakramentalne „tak”. Ręcznik zakładany był również na krzyż podczas ceremonii pogrzebowej. Słowem, towarzyszył ludziom od narodzin po śmierć.

Tkanina ludowa

Nie było przypadku w zaproszeniu przez bialskie muzeum prelegentów z Bielska Podlaskiego właśnie. – Ludowe wzornictwo stosowane na naszych terenach różni się jedynie niuansami, znaleźć tu można znacznie więcej podobieństw – stwierdza Agnieszka Mikszta, kierownik działu. – Niestety, nasze muzeum rozpoczęło działalność zbyt późno i wiele cennych zabytków przepadło bezpowrotnie. Mamy jednak powody do satysfakcji. Posiadamy cenne zbiory ludowych tkanin.

Bialskie muzeum zbiory etnograficzne z terenu Południowego Podlasia gromadzi od 1966 roku, czyli od pierwszych dni działalności placówki. Obecnie liczą one ponad 3500 eksponatów sztuki ludowej i kultury materialnej.

Eksponaty sztuki ludowej były wielokrotnie udostępniane bialskiej publiczności. W ubiegłym roku muzeum zorganizowało ciekawą ekspozycję zatytułowaną „Kiecka Podlaska”, na której znalazły się stroje kobiece z XIX i XX wieku. Spódnice charakterystyczne dla naszego regionu – chłopskie, mieszczańskie jak i szlacheckie – noszone codziennie do pracy w polu i w ogrodzie, jak również elegancje stroje kobiece zakładane podczas świąt i uroczystości.

Zbiory etnograficzne

Bialskim muzealnikom udało się pozyskać wiele dawnych narzędzi rolniczych, służących do obróbki drewna czy kowalstwa, a także wiele wytworów kultury materialnej: garncarstwa, plecionkarstwa i pszczelarstwa.

Imponująco przedstawia się zbiór rzeźby ludowej, z pracowni m.in. Teofi la Kożuchowskiego, Franciszka Sadownika, Adama Weremczuka, Zygmunta Walenciuka.

Muzeum szczyci się również bogatym zbiorem prac Bazylego Albiczuka z Dąbrowicy Małej (1909-1995). Posiada największy w kraju zbiór jego obrazów olejnych, akwareli, i rysunków, a ponadto archiwum artysty: dokumentację, korespondencję, notatki, kalendarze, zdjęcia. W tym roku placówka przygotuje koleją ekspozycję poświęconą temu podlaskiemu twórcy.