W latach 1918-1939 w Białej Podlaskiej istniał garnizon wojskowy, którego trzon stanowił 34 pp. Formował się w Dęblinie na początku listopada 1918 r., kiedy przybył tam mjr Aleksander Jerzy Narbut-Łuczyński, żądając od Austriaków wydania twierdzy. Po jej opanowaniu mjr Narbut-Łuczyński rozpoczął organizację jednostki, która otrzymała nr 4. Rozkazem Sztabu Generalnego Wojska Polskiego z 7 grudnia 1918 r. 4 pułk piechoty przemianowano na 34 pułk piechoty. Organizowano go z 2 pułku piechoty Polskiej Siły Zbrojnej, członków POW i ochotników z Podlasia.
Chrzest bojowy pułku
31 grudnia 1918 roku III batalion 34 pp wkroczył do Białej Podlaskiej. W międzyczasie I i II bataliony uzupełniono ochotnikami i członkami POW z pow. bialskiego. Po przybyciu na Podlasie oddziały 34 pp objęły służbę patrolową na polsko- -niemieckiej linii demarkacyjnej, która na początku stycznia 1919 r. przebiegała od Kodnia do Pratulina.
Od 7 do 14 stycznia 1919 r. cały pułk przewieziono do Białej Podlaskiej, gdzie powstała Grupa Operacyjna obrony Podlasia gen. Antoniego Listowskiego. Miała ona bronić Podlasia przed atakami Ukraińców ze wschodu oraz objąć obronę Bugu koło Włodawy i na północ od Białej Podlaskiej. Na początku pobytu 34 pp zajmował „Czerwone Koszary” przy ul. Brzeskiej 6. stycznia 1919 roku gen. Listowski przybył do Białej Podlaskiej, a 8 stycznia jego sztab nawiązał kontakt z Niemcami w sprawie ewakuacji okupowanego przez nich terenu.
Niemcy zgodzili się na wycofanie swych oddziałów, znajdujących się na zachodnim brzegu Bugu na linię fortów Twierdzy Brzeskiej. Umowa weszła w życie 17 stycznia 1919 r., jednak w tym czasie Sztab Generalny Wojska Polskiego miał nowe zadania dla grupy gen. Listowskiego. Miała ona zająć Brześć, Prużanę i Kobryń, wyprzeć oddziały sowieckie oraz zabezpieczyć główne drogi.
4 lutego 1919 r. Polacy dostali wiadomość, że Niemcy wycofując się z Brześcia chcą oddać miasto i twierdzę Ukraińcom. Gen. Listowski postanowił uprzedzić ich zamiary i siłą opanować Brześć. 6 lutego 34 pp zaatakował forty w Kobylanach, w wyniku czego Niemcy wycofali się 9 lutego 1919 r. za Bug, przekazując Wojsku Polskiemu Terespol i cytadelę brzeskiej twierdzy.
11 lutego Polacy zajęli Brześć, w którym rozbrojono milicję ukraińską. Było to dużym sukcesem Dywizji Podlaskiej, dla której twierdza stała się podstawą do dalszych działań zaczepnych. Ludność Białej Podlaskiej urządziła poległym pod Kobylanami manifestacyjny pogrzeb na bialskim cmentarzu parafi alnym. Bój pod Kobylanami był chrztem bojowym 34 pp, dlatego Biała Podlaska została garnizonem 34 pp w latach 1918-1939.
Walki na Polesiu
W połowie lutego 1919 r. 34 pp wyruszył do Kobrynia, by wziąć udział w walkach z Sowietami. Utrzymanie i obrona Brześcia była niemożliwa bez opanowania ważnego przedpola na wschodzie, którym był „występ piński”. Pińsk był ważnym węzłem drogowym w zachodniej części Polesia, gdzie przez 1,5 roku walczył 34 pp. Operacja opanowania Pińska była skoordynowana z ofensywą polską, zmierzającą do oparcia frontu na linii Niemna i Szczary. Pińsk zdobyto 5 marca, po czym rozpoczęto przygotowania do zajęcia Łunińca, kolejnego ważnego punktu strategicznego. Jego opanowanie dawało Polakom możliwość przerzucania koleją oddziałów z Wołynia na Białoruś i odwrotnie.
Łuniniec atakowano 4 i 27 kwietnia oraz w maju i lipcu 1919 r. Po wiosennych porażkach do kolejnych działań zaczepnych przystąpiono 1 lipca 1919 r. na całym froncie polsko-sowieckim. Czwarte natarcie na Łuniniec rozpoczęło się 3 lipca 1919 r., a 10 lipca 34 pp wkroczył do miasta.
13 sierpnia 1919 r. 34 pp przeszedł do natarcia nad Słuczą, wypierając stamtąd Sowietów. Na linii Słuczy i Ptyczy 34 pp miał spędzić zimę 1919/1920. W tym czasie w Kopciewiczach zakończono jego organizację. Większych działań bojowych w tym czasie nie było. Aby się jednak nie dać zaskoczyć, pułk był w stałym pogotowiu bojowym, stosując tzw. obronę czynną.
Zdobycie Czarnobyla i Rzeczycy
W marcu 1920 r. Wojsko Polskie miało opanować ważny węzeł komunikacyjny Mozyrz – Kalenkowicze. 34 pp miał blokować wroga na szerokim froncie od Słobody Skryhałowskiej do Romanówki. Mozyrz zdobyto 5, a Kalenkowicze 6 marca 1920 r. Sowieci wycofali się za Dniepr. W marcu i kwietniu 34 pp odpierał liczne kontrataki sowieckie. Tymczasem 25 kwietnia 1920 r. rozpoczęła się polska ofensywa na Ukrainie, która przerwała front sowiecki. W operacji ukraińskiej uczestniczył też 34 pp, którego celem było zdobycie Czarnobyla. 8 maja Wojsko Polskie wkroczyło do Kijowa. W tym samym czasie 9 DP miała rozbić Sowietów między Berezyną, Dnieprem i Prypecią oraz osiągnąć Dniepr. 34 pp dostał zadanie przebicia się przez kordon sowiecki, i zdobycia Rzeczycy oraz mostu kolejowego na Dnieprze.
8 maja, po zaciętej walce, Rzeczyca oraz most kolejowy na Dnieprze zostały zdobyte. Straty pułku były niewielkie, a rocznica bitwy pod Rzeczycą została świętem pułkowym.
Po osiągnięciu Dniepru 34 pp bronił przedmościa pod Rzeczycą na wschodnim brzegu rzeki. Sowieci trzykrotnie próbowali zlikwidować przyczółek, ale ich próby nie przyniosły żadnych rezultatów.
Ciężkie walki i dotkliwe straty
Tymczasem na całym froncie polsko- -sowieckim sytuacja uległa zmianie. Na Ukrainie pojawiła się 1 Armia Konna Siemiona Budionnego, która 5 czerwca 1920 r. przerwała front polski pod Samhorodkiem i Ozierną. 9 czerwca 1920 r. w rejon Czarnobyla skierowano 34 pp, gdzie osłaniać miał od południa prawe skrzydło Grupy Poleskiej. 13 czerwca 34 pp ponownie zajął Czarnobyl, choć okupił to zwycięstwo dużymi stratami. Zdobycie miasta było kresem walk Grupy Poleskiej nad Dnieprem wobec odwrotu polskich sił na Ukrainie.
17 czerwca Armia Czerwona rozpoczęła natarcie na całym odcinku 34 pp. Po zaciętej obronie, 18 czerwca rozpoczęto odwrót za rzekę Sławeczną. 22 czerwca 34 pp przeszedł swoje wiosenne pozycje obronne i rozpoczął dalszy odwrót pod Mozyrz, skąd 28 czerwca dotarł do swoich zimowych stanowisk nad Ptyczą i Prypecią. Całkowite rozbicie Wojska Polskiego i zniewolenie II Rzeczypospolitej miało być dziełem Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego, który rozpoczął natarcie 4 lipca 1920 r. 9 lipca 1920 r. nastąpiło dalsze wycofywanie się 34 pp w kierunku Łachwy, skąd koleją odjechał do odwodu Naczelnego Wodza.
19 lipca kawaleria sowiecka zdobyła Grodno, a dzień później do walki z nią wszedł 34 pp, zadając wrogowi ciężkie straty. Niestety, Polacy musieli zrezygnować z odebrania miasta, gdyż groziło im całkowite okrążenie. 1 sierpnia 1920 r., po przekroczeniu przez Sowietów Narwi, 34 pp zajął pozycje obronne w rejonie Kołak Kościelnych. Następnie skierowano go na Mężenin, co miało odciążyć osaczoną Łomżę. 2 sierpnia 1920 r. I i II batalion 34 pp zajęły Mężenin, przez który Sowieci chcieli przedostać się na wschód.
Bataliony 34 pp zamknęły im jednak drogę odwrotu, niemal doszczętnie rozbijając 53 Brygadę Strzelców. Niestety, niepowodzenia wojenne Polaków w lipcu i sierpniu 1920 r. nie ominęły również 34 pp. Jego odwrót spod Grodna oraz zacięte walki nad Niemnem, Narwią i pod Mężeninem wyczerpały żołnierzy fi zycznie. Opuszczając Polesie stracono prowiantury batalionowe i magazyny. Spowodowało to, że siła bojowa 34 pp znacznie spadła. 3 sierpnia 1920 r. 34 pp dostał rozkaz uderzenia od tyłu na Sowietów w Jabłonce, którą zaatakowano z marszu. Niestety, siły wroga okazały się zbyt duże, i mimo zaciętej walki 34 pp poniósł dotkliwą porażkę. Stracił 70% stanu osobowego oraz większość karabinów maszynowych i taborów. Kilka dni później pułk odtransportowano do Pabianic, gdzie miała nastąpić jego reorganizacja oraz uzupełnienie.
Podczas gdy 34 pp walczył pod Mężeninem i Jabłonką Armia Czerwona zbliżała się do Białej Podlaskiej, gdzie stał batalion zapasowy pułku oraz bateria alarmowa 9 pap. W nocy z 1 na 2 sierpnia 1920 r. padł Brześć, a Sowieci zaczęli forsować Bug od Sarnak po Włodawę. Niektórym ich oddziałom udało się przedrzeć pod Białą Podlaską. Wobec zagrożenia miasta gen. W. Sikorski rozkazał dowódcy batalionu zapasowego 34 pp powstrzymać wroga na rzece Klukówce. 3 sierpnia Polacy starli się z Sowietami nacierającymi na Białkę, Cicibór i Kozulę. Rosjan powstrzymano, po czym wyparto ich z powrotem za Bug. Oddział 34 pp objął obronę odcinka Pratulin – Bohukały. W nocy z 6 na 7 sierpnia gen. Józef Haller, w związku z przegrupowaniem się armii polskich do decydującej bitwy pod Warszawą, zarządził odwrót znad Bugu. Batalion zapasowy 34 pp wycofano do Łukowa, skąd przewieziono go do Pabianic, gdzie dołączył do reszty pułku.
Odznaczenie sztandaru krzyżem VM
30 sierpnia 1920 r. płk Narbut-Łuczyński został skierowany do Białej Podlaskiej, gdzie odtworzył 34 pp, przybyły z Pabianic na początku września. Powstał wówczas komitet pod przewodnictwem starosty Antoniego Masalskiego, który ufundował 34 pp sztandar. Jego uroczyste wręczenie na ręce mjr. Ludwika Bi
