Od początku 1928 r. w całej Polsce przygotowywano się do uczczenia 10. rocznicy odzyskania niepodległości. W wielu miejscowościach również naszego regionu społeczności lokalne podejmowały z tej okazji różne przedsięwzięcia: budowano pomniki, fundowano tablice, usypywano kopce. Swój udział w obchodach rocznicowych mieli również mieszkańcy Kodnia.
Wspólnymi siłami
Wyrazem patriotyzmu kodnian był pomnik 10-lecia Niepodległości, którego projekt opracował kierownik szkoły Michał Falandysz. Nauczyciele Franciszek Jagiellak i Eugeniusz Bal przeprowadzili zbiórkę pieniędzy, uczniowie zaś przygotowali okolicznościowe przedstawienie. Zebrane środki przeznaczono na zakup cementu i niezbędnych materiałów. Monument w kształcie ściętego ostrosłupa wykonali z kamieni zebranych przez młodzież szkolną miejscowi rzemieślnicy: Stanisław, Michał i Józef Starzyń- scy oraz Antoni Witkowicz. Na szczycie zamocowano orła w koronie, którego metalowy odlew sporządził Czesław Starzyński. Ważnym elementem była również wmurowana kamienna tablica z inskrypcją: Dziesięciolecie Niepodległości 1.XI.1928. Pomnik usytuowano w pobliżu Placencji, u zbiegu ulic Terespolskiej i 3 Maja (obecnie 1 Maja). Uroczyste odsłonięcie odbyło się 11 listopada 1928 r.
Od wojny po współczesność
Losy pomnika były jednak równie tragiczne jak losy Polski. Podczas wojny Niemcy usunęli godło narodowe wień- czące pomnik. W 1952 r., na mocy decyzji władz komunistycznych, cokół został rozebrany. Kilka lat później w tym miejscu ustawiono murowany krzyż, ufundowany przez Ojców Oblatów. Pamiątkową tablicę, w obawie przed zniszczeniem, ukrył i przechował na terenie swojej posesji ówczesny sołtys Adolf Hartman – uczestnik walk o niepodległość, który przybył ze Śląska do Kodnia w ramach osadnictwa wojskowego. W styczniu br. podczas uroczystej akademii szkolnej tablica została przekazana Komitetowi Społecznemu Odbudowy Pomnika Odzyskania Niepodległości w Kodniu.
Granitowy obelisk
Z okazji 100. rocznicy odzyskania niepodległości przez Polskę odżyła idea odbudowy pomnika w Kodniu. W tym celu powołany został Komitet Społeczny Odbudowy Pomnika Odzyskania Niepodległości. W jego skład weszli: Tomasz Andrejuk, o. Damian Dybała, Jerzy Filipek, ks. Jan Grajko, Stanisław Kałużyński, Andrzej Krywicki, Jacek Malarski, Dominik Nazaruk, Barbara Radecka, Jerzy Troć, Wiesław Witkowicz, Mariusz Zańko.
Nowy pomnik powstanie według projektu artysty-rzeźbiarza Roberta S. Mitury. Formą będzie on nawiązywał do poprzedniego. Granitowy obelisk zwieńczy rzeźba orła w koronie, trzymającego w szponach buławy marszałkowskie. W dolnej czę- ści umieszczone zostaną dwie tablice – historyczna z 1928 r. oraz współczesna – upamiętniająca 100-lecie Odzyskania Niepodległości. Fundusze pochodzić będą ze środków własnych Gminy Kodeń, sponsorów oraz ze sprzedaży cegiełek o wartości 20, 50 i 100 zł, prowadzonej przez członków Komitetu. Monument stanie w centrum miejscowości, nieopodal Bazyliki św. Anny, a jego odsłonięcie planowane jest w listopadzie br., podczas obchodów Święta Niepodległości. Warto wspomnieć, że na terenie dzisiejszej gminy Kodeń znajdują się inne pamiątki czynu niepodległościowego. We wsi Olszanki jest niewielki kopiec i głaz pamięci Marszałka. Tamtędy bowiem pod koniec sierpnia 1915 r. przechodziła I Brygada Legionów, dowodzona przez ppłk. Kazimierza Sosnkowskiego, który zastępował nieobecnego wówczas Józefa Piłsudskiego. W Kopytowie zaś, na skraju wsi, postawiono pomnik upamiętniający połączenie się Batalionu Warszawskiego POW z I Brygadą Legionów. W Zabłociu od 1935 r. istniała Szkoła Powszechna, która jako jedyna w powiecie bialskim nosiła imię Józefa Piłsudskiego.
