100-lecie zwycięskich walk na Południowym Podlasiu i Lubelszczyźnie 1920

100. rocznica zwycięskich walk roku 1920 na Lubelszczyźnie i Południowym Podlasiu stanowiła okazję do zrealizowania w 2020 roku szeregu działań podjętych przez wojewodę lubelskiego Lecha Sprawkę, które miały na celu upamiętnienie obrony Polski i Europy przed zalewem komunizmu. W związku z 100. rocznicą Bitwy Warszawskiej i zwycięstwa w wojnie polsko-bolszewickiej zostały przygotowane dwa projekty edukacyjne, które uzyskały dofinansowanie z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu Wieloletniego „Niepodległa”.

Główną ideą projektów wojewody pt. „Lubelszczyzna dla Niepodległej w 1920 roku” oraz „Formowanie Niepodległej. Zwycięstwo 1920” było przypomnienie i podkreślenie ogromnej roli zwycięstwa w wojnie polsko-bolszewickiej z 1920 r. dla utrwalenia niepodległości Polski w wymiarze historii lokalnej w województwie lubelskim, która rzadko pojawia się na kartach podręczników historii i jest słabo znana w społeczeństwie oraz zaangażowanie szerokiego grona odbiorców w nowoczesne i atrakcyjne poznawanie historii przebiegu działań wojennych i rzeczywistości społecznej na Lubelszczyźnie w 1920 roku.

Obok realizacji tych celów, działania wojewody przyczyniły się do budowy szerokich koalicji regionalnych z udziałem instytucji kultury. Partnerami projektów było szereg instytucji i podmiotów, m.in. Lubelski Kurator Oświaty, Muzeum Lubelskie w Lublinie, Prywatne Muzeum Historyczne „Znaki Czasu”, Regionalny Ośrodek Debaty Międzynarodowej, Stowarzyszenie „Bitwa pod Komarowem”, Grupa Rekonstrukcji Historycznej „Grenadiere”, Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, Archiwum Państwowe w Lublinie, Archiwum Państwowe w Zamościu, Muzeum Zamojskie w Zamościu, Archiwum Uniwersyteckie KUL.

W ramach projektów upamiętniających zwycięstwo w wojnie polsko-bolszewickiej wojewoda lubelski zrealizował:
1. Piknik historyczny „Byli tacy jak Wy – Bitwa pod Komarowem 1920” w Wolicy Śniatyckiej koło Zamościa, będący integralną częścią obchodów 100. Rocznicy Bitwy pod Komarowem. Tysiące uczestników obchodów obejrzało wówczas bogate dioramy historyczne, przygotowane przez kilkudziesięciu rekonstruktorów historii, stoiska edukacyjne z gawędami historycznymi, a także edukacyjny punkt werbunkowy do Armii Ochotniczej oraz pokaz broni i sprzętu wojskowego, w tym historycznych pojazdów i ciężkiego uzbrojenia;
2. Konferencję edukacyjną Niepodległa 1920, w której wzięło udział ponad 80 nauczycieli historii, języka polskiego i plastyki z województwa lubelskiego. Konferencja odbyła się we wrześniu 2020 r. w Lubelskim Urzędzie Wojewódzkim i była okazją do promocji aktywnego zaangażowania szkół i młodzieży z województwa lubelskiego w pogłębianiu wiedzy o historii wojny polsko-bolszewickiej;
3. Konkurs historyczny „Lubelszczyzna dla Niepodległej w 1920 roku” dla dzieci i młodzieży szkolnej z województwa lubelskiego. W konkursie wzięło udział ponad 225 uczestników ze szkół podstawowych i ponadpodstawowych, którzy wykonali ponad 75 prac: plastycznych, filmowych, literackich, ukazujących najważniejsze aspekty wojny polsko-bolszewickiej na Lubelszczyźnie;
4. Wystawy historyczne „Lubelszczyzna 1920” – jedna (w formie 18 plansz wielkoformatowych) była prezentowana w gmachu Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego we wrześniu, druga (połączona z ekspozycją zbiorów broni i innych eksponatów muzealnych) była eksponowana w Muzeum Historii Miasta Lublina, oddziale Muzeum Narodowego w Lublinie;
5. Cykl Lekcji Muzealnych „Poczuj dumę i smak Zwycięstwa 1920” o tematyce historii wojny polsko-bolszewickiej dla uczniów z województwa lubelskiego. Lekcje przygotowane przez historyków i muzealników z Muzeum Narodowego w Lublinie zostały opublikowane w mediach społecznościowych Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego w formie 5 filmów;
6. Film edukacyjny „Lubelszczyzna dla Niepodległej”, ukazujący historię wojny polsko-bolszewickiej w obszarze województwa lubelskiego;
7. Folder edukacyjny „Zwycięstwo 1920”. Wojna polsko-bolszewicka na Lubelszczyźnie”, promujący historię wojny polsko-bolszewickiej na Lubelszczyźnie i naszych bohaterów. Folder składa się z 14 kart w formie nietypowej składanki i zostanie przekazany do szkół w województwie lubelskim jako materiał edukacyjny.
Działania te przyczyniły się do pogłębienia wiedzy historycznej i promocji postaw patriotycznych wśród mieszkańców województwa lubelskiego. Koordynację projektów Wojewody zapewnił Aleksander Furtak, pełnomocnik wojewody ds. Programu Wieloletniego „Niepodległa”.

***

Historia wojny polsko-bolszewickiej jest nieodłącznie związana z województwem lubelskim. Polacy stoczyli na Lubelszczyźnie szereg walk i potyczek z Armią Czerwoną, które miały ogromne znaczenie w zwycięstwie Wojska Polskiego nad Rosją bolszewicką. Od czerwca 1920 r. ziemia lubelska stała się zapleczem frontowym na okres bolszewickiej ofensywy na Ukrainie i Białorusi. Pierwsze walki w województwie lubelskim żołnierze polscy stoczyli w szeregu potyczek podczas tzw. Bitwy nad Bugiem, trwającej od 31 lipca do 7 sierpnia 1920 r. Północna część Lubelszczyzny (linia Dęblin-Kock-Chełm) była miejscem przygotowania i przeprowadzenia ofensywy z nad Wieprza (od 16 sierpnia), będącej decydującym o przebiegu wojny uderzeniem Wojska Polskiego, dzięki której Polacy wygrali bitwę warszawską. W ciągu niespełna dwóch miesięcy w 1920 roku w województwie lubelskim miały miejsce wydarzenia spektakularne i znaczące. Najgłośniejsza bitwa kawaleryjska tej wojny, rozegrała się 31 sierpnia pod Komarowem. Bitwa pod Komarowem zadecydowała o skutecznej obronie Zamościa. Na północy województwa w rękach nieprzyjaciela znalazły się nie tylko Siedlce i Biała Podlaska, ale także Radzyń, Łuków i Garwolin. Jednak ludność Lubelszczyzny oraz władze państwowe, pomimo ogromnych trudności, jakie spadły na odradzające się państwo polskie i zniszczone I wojną światową ziemie polskie, zdały wówczas egzamin.

Tocząca się w latach 1919-1920 wojna z bolszewikami, w okresie odtwarzania państwowości polskiej i kształtowania granic Rzeczypospolitej, była sprawdzianem dla państwowej administracji rządowej. Na czele województwa lubelskiego stał wojewoda lubelski, realizujący w imieniu rządu wszelkie sprawy administracji państwowej, z wyjątkiem spraw przekazanych administracji wojskowej, sądowej, skarbowej, szkolnej, kolejowej, pocztowo-telegraficznej i urzędów ziemskich. W zakresie spraw wojskowych należało do niego współdziałanie z władzami wojskowymi w sprawie przygotowania i przeprowadzenia poboru wojskowego, współdziałanie w sprawach mobilizacji i demobilizacji osobowej i rzeczowej. W czasie wojny polsko-bolszewickiej obowiązki wojewody pełnił Stanisław Witalis Moskalewski (1876-1936), pochodzący z Garbowa. Wojewoda kierował przygotowaniem zaplecza obronnego, był przewodniczącym Wojewódzkiego Komitetu Obrony Państwa w Lublinie, wydawał obwieszczenia, informujące o rozporządzeniach Rady Obrony Państwa oraz własne odezwy.

Źródło: LUW