Ponieważ łacińskie śpiewy były dla uczestniczących zbyt skomplikowane, uproszczono je i od 1707 r. zaczęto wykonywać w języku polskim. Z tego roku pochodzi pierwszy wydrukowany tekst nabożeństwa: Snopek Mirry z Ogroda Gethsemańskiego albo Żałosne Gorzkie Męki Syna Bożego. Autorem tłumaczeń na język polski był opiekun Bractwa – ks. Wawrzyniec Stanisław Benik ze Zgromadzenia Księży Misjonarzy. Nabożeństwo Gorzkich Żalów mieściło się w klimacie średniowiecznych widowisk – misteriów pasyjnych, czasami z udziałem biczowników. Tematykę Męki Chrystusa Pana podejmowały także inne dramaty liturgiczne, zwłaszcza tzw. Dialogi wielkopiątkowe, mające za temat np. zaparcie się Piotra, zdradę Judasza, rozprawy sądowe Piłata, Annasza czy Kajfasza. Każdy, kto zna schemat klasycznej modlitwy brewiarzowej, rozpozna w nabożeństwie Gorzkich Żalów podobieństwo do porannej modlitwy zwanej Jutrznią. Tak jak Jutrznia, również Gorzkie Żale rozpoczynają się wstępną pieśnią – Pobudką: „Gorzkie Żale, przybywajcie”. Całe nabożeństwo podzielone jest na trzy części, analogicznie bowiem średniowieczna Jutrznia składała się z trzech nokturnów. Każdy zawierał trzy psalmy oraz trzy lektury biblijne. Podobnie i dziś każda z trzech części nabożeństwa zawiera trzy śpiewy o stałej strukturze: Hymn, Lament duszy nad cierpiącym Jezusem, Rozmowa duszy z Matką Bolesną. Śpiewy poprzedza odczytanie Intencji, czyli streszczenie i zapowiedź kolejnego etapu Męki Chrystusa. Teksty Gorzkich Żali są przekładem łacińskich hymnów, jak też wykorzystaniem i przeróbką polskich pieśni pasyjnych. Śpiewem kończącym nabożeństwo jest trzykrotne wykonanie antyfony: „Któryś za nas cierpiał rany”, znanej w Polsce od 1645 r.

dr Piotr Karwowski
Autor jest założycielem chóru Schola Cantorum Misericordis Christi i wychowawcą podlaskiej młodzieży