Nazywany niegdyś Pomnikiem Zwycięstwa upamiętnia bohaterstwo mieszkańców miasta, którzy od­dali swe życie w latach 1939-1944. Jest to pierwszy monument wystawiony w Radzyniu, który początkowo miał uświetnić obchody 500-lecia uzyskania praw miejskich. Decyzję o jego budowie podjęła Miejska Rada Narodowa uchwałą z dnia 16 marca 1968 r. W roku jubileuszu miał być uroczyście wmurowany kamień węgielny pod jego budowę. Ostatecznie przedsięwzięcie mocno się opóźniło. Pomnik został uroczyście odsłonięty dopiero 2 paździer­nika 1971 r. (w 32. rocznicę ostatniej bitwy kampanii wrześniowej 1939 r.).

Pomnik zaprojektował i wykonał artysta rzeźbiarz Sła­womir Mieleszko z lubelskiego oddziału Pracowni Sztuk Plastycznych. Realizacją monumentu zajął się powołany we wrześniu 1969 r. ośmioosobowy społeczny Komitet Budowy Pomnika Zwycięstwa w Radzyniu Podlaskim. Na jego czele stanął Zdzisław Wysokiński. Zbiórkę funduszy na rzecz przedsięwzięcia przeprowadzono 9 października 1969 r. Swoją cegiełkę do jego budowy dołożył Zarząd Główny Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, przekazując na ten cel kwotę 500 tys. zł.

Pomnik wykonany został w stylistyce typowej dla okresu PRL. Na fundamencie oparta została jego podstawa (wyłożona płytami z piaskowca), która ma kształt kwadratu o boku 4 m. Ustawiono na niej cokół oraz pionowy korpus obelisku. Przedstawia on kobietę z wzniesionymi rękami. Lewa ręka ma zaciśniętą pięść, natomiast prawa trzyma karabin. Pomnik ma 6 m wysokości i waży ok. 60 ton.

Od frontu pomnika umieszczony został orzeł, natomiast po bokach cokołu znajdują się napisy: WIECZNA CZEŚĆ I CHWAŁA / BOHATEROM / WALK O WOL­NOŚĆ oraz NIECHAJ LUDZIE TYLKO JEDNO / PAMIĘTAJĄ O NAS / ŻEŚMY PADLI ZA WOLNOŚĆ / ABY BYŁA PRAWEM. Z tyłu zobaczymy metalową płytę z krzyżem grunwaldzkim. Znajduje się tam też inskrypcja mówiąca o autorze pomnika: WYK. ART. RZEŹB. / SŁ. MIELESZKO 1971 R.

Po 1989 r. pomnik wywo­ływał spore kontrowersje między grupami społecznymi re­prezentującymi różne poglądy polityczne. W tej sytuacji po­wstał komitet do przygotowania jego rekonstrukcji. Za zgodą autora, obok zmian w symbolice (m.in. orzeł zyskał koronę), u podstawy pomnika została obsa­dzona tablica z brązu z następującą treścią: BÓG / HONOR OJCZY­ZNA / POMNIK / NIEPODLEGŁOŚCI / 1918 / 1989 / 11 LISTOPADA 1996 / MIESZKAŃCY / ZIEMI / RADZYŃSKIEJ. Poniżej umieszczono kolejną tablicę, na której czytamy: TU W DNIU 11 LISTOPADA 1996 ROKU / ZŁOŻONO URNĘ Z ZIEMIĄ / UŚWIĘCONA KRWIĄ / MIESZKAŃCÓW ZIEMI RADZYŃSKIEJ / POLEGŁYCH ZA WOLNOŚĆ / NARODU POLSKIEGO / I NIEZAWISŁEJ RZECZYPOSPOLITEJ. Ziemia umieszczona w urnie została pobrana z miejsc zbiorowych mordów dokonanych przez hitlerowców, funkcjonariuszy UB i NKWD znajdujących się na terenie powiatu radzyńskiego: z lasu w Kąkolewnicy (tzw. uro­czyska „Baran”), wsi Paszki i lasu Paszki oraz z Ustrzeszy. Uro­czystość poświęcenia odnowionego pomnika odbyła się w 78. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości. Od tej pory monument nosi nazwę Pomnika Niepodległości.

Radzyński plac Wolności z pomnikiem jest miejscem, gdzie co roku odbywają się miejskie obchody Narodowego Święta Niepodległości. Ponadto, 6 października 2018 r., w tym miejscu z mieszkańcami miasta spotkał się Premier Rządu Rzeczypospolitej Polskiej, Mateusz Morawiecki.

Robert Mazurek