Elżbieta Dzikowska odsłoniła na radzyńskim Skwerze Podróżników tablicę z dwojgiem nazwisk: swoim i Toniego Halika. Oboje zrealizowali dla TVP ponad 300 programów krajoznawczych, za pośrednictwem których pokolenia Polaków poznawały świat.

Urodziła się Pani w Międzyrzecu Podlaskim. To niedaleko Radzynia, w którym zapewne nie raz Pani przebywała. Jak zapamiętała go Pani?

Dla mnie symbolem Radzynia jest przede wszystkim pałac ze wspaniałymi rzeźbami, oranżerią i parkiem, ale także kościół Trójcy Świętej. Opisałam to wszystko w jednym z rozdziałów mojej książki pt. „Groch i kapusta, czyli podróżuj po Polsce”. Zawsze zazdrościłam wam tego kompleksu. Międzyrzecki pałac Potockich jest o wiele skromniejszy. Poza tym Radzyń był moim miastem powiatowym, z czym my – międzyrzeczanie – nie mogliśmy się pogodzić. Byliśmy większym ośrodkiem miejskim, ale jednak bez tej rangi administracyjnej.

Ma Pani też przykre wspomnienia z Radzynia. Po II wojnie światowej za swoją działalność patriotyczną na krótko trafiła Pani tutaj do więzienia…

Było to następstwo działalności w antykomunistycznej organizacji młodzieżowej o nazwie Związek Ewolucjonistów Wolności (ZEW). Zostałam zwerbowana do niej przez starszego kolegę w trzeciej klasie liceum. Rozrzucaliśmy ulotki, pisaliśmy na ścianach patriotyczne hasła i odezwy, rozbijaliśmy jajka na portretach Stalina i innych komunistycznych przywódców. W 1952 r. zostałam aresztowana. Siedziałam właśnie wtedy dwa dni w radzyńskim areszcie, dwa czy trzy dni w Białej Podlaskiej, chyba dzień w Międzyrzecu Podlaskim, a potem pół roku na zamku w Lublinie.

Jako dziecko chciała Pani zostać podróżniczką?

W tamtych czasach nie można było nawet o tym marzyć. Podróżować można było sobie do lasu na grzyby albo rowerem do sąsiedniej wioski – jak się oczywiście miało rower. Bakcylem podróżowania na dobre zaraziłam się dopiero po studiach, gdy zaczęłam pracować w redakcji „Kontynentów”.

Jak poznała pani Tony’ego Halika?

Pierwszy raz zobaczyłam go w telewizji. Pomyślałam sobie wtedy: jaki to śmieszny facet! I wyłączyłam telewizor.

Wyprawa archeologiczna do Peru, którą odbyliście w 1976 r. z prof. Edmundo Guillenem, dostarczyła dowodów, że Vilcabamba była ostatnią stolicą Inków. Jakie to uczucie być odkrywcą i mieć wkład w rozwój nauki?

Nie czuję się odkrywcą. Byliśmy faktycznie pierwszymi Polakami, którzy tam dotarli. To było bardzo ważne dla Peruwiańczyków, ponieważ Hiszpanie twierdzili, że państwo Inków skończyło się w 1532 r. Miejscowi uważali jednak, że stało się to 40 lat później, kiedy upadła Vilcabamba – w 1572 r. Należało znaleźć ją, by to udowodnić. Profesor Edmundo Guillen odnalazł w archiwum indiańskim w Sewilli listy żołnierzy hiszpańskich, którzy brali udział w tych działaniach. Opisali w nich drogę do Vilcabamby. Myśmy dotarli tam tropem tych listów i znaleźliśmy wiele dowodów, które potwierdziły, że to właśnie Vilcabamba była ostatnią stolicą Inków.

A kto wpadł na pomysł programu „Pieprz i wanilia”?

Oczywiście Tony. Zaproponował mi, żebyśmy robili filmy na potrzeby cyklicznego programu podróżniczego. Najpierw nadaliśmy mu tytuł „Tam, gdzie pieprz rośnie”, potem – „Tam, gdzie rośnie wanilia”, „Tam, gdzie kwitną migdały”, „Tam, gdzie pachnie eukaliptus”… W końcu zabrakło konceptu i zostało samo „Pieprz i wanilia”.

To niewiarygodne, że jeden z najpopularniejszych polskich programów telewizyjnych nagrywany był nie w profesjonalnym studio przy ul. Woronicza, ale w Państwa domu…

Powstawał on u nas w domu, a konkretnie w piwnicy. Podczas podróży sami robiliśmy półgodzinne fi lmy, a te 10 minut programu dokręcały 22 osoby.

Dzięki temu, że „Pieprz i wanilię” robiliśmy u siebie, mieliśmy poczucie, że widzowie zasiadający przed telewizorami byli naszymi gośćmi. Dowiedziałam się z telewizji, że „Pieprz i wanilię” oglądało w porywach 18 milionów widzów. To było takie okienko na świat w czasach, gdy był on dla Polaków zamknięty.